Η ψηφιακή μετάβαση δεν είναι μια προοπτική του μέλλοντος, αλλά μια καθημερινή πραγματικότητα για μαθητές, εκπαιδευτικούς, εργαζόμενους και πολίτες κάθε ηλικίας. Το DigComp 3.0, η πέμπτη και πιο ολοκληρωμένη εκδοχή του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Ψηφιακών Ικανοτήτων, έρχεται να απαντήσει σε αυτή την πρόκληση, προσφέροντας ένα συνεκτικό, επιστημονικά τεκμηριωμένο και τεχνολογικά ουδέτερο πλαίσιο για το τι σημαίνει να είμαστε «ψηφιακά ικανοί» σήμερα. Για την Ελλάδα, και ιδιαίτερα για τα εκπαιδευτικά οικοσυστήματα που βασίζονται σε ανοιχτό λογισμικό, το DigComp 3.0 μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τον σχεδιασμό πολιτικών, προγραμμάτων σπουδών και δράσεων επιμόρφωσης σε όλα τα επίπεδα.
Τι είναι το DigComp 3.0 και τι προσφέρει
Το DigComp 3.0 περιγράφει τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις στάσεις που χρειάζονται οι πολίτες για να χρησιμοποιούν τις ψηφιακές τεχνολογίες με αυτοπεποίθηση, κριτική σκέψη και υπευθυνότητα, για μάθηση, εργασία και συμμετοχή στην κοινωνία. Το πλαίσιο οργανώνεται σε πέντε περιοχές δεξιοτήτων: αναζήτηση, αξιολόγηση και διαχείριση πληροφοριών, επικοινωνία και συνεργασία, δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου, ασφάλεια, ευζωία και υπεύθυνη χρήση, και επίλυση προβλημάτων και προσαρμογή σε τεχνολογικές αλλαγές. Οι περιοχές αυτές αναλύονται σε 21 επιμέρους ικανότητες, οι οποίες συνοδεύονται από σαφείς περιγραφές και ενδεικτικά μαθησιακά αποτελέσματα.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας έκδοσης είναι τα τέσσερα επίπεδα επάρκειας: βασικό, μεσαίο, προχωρημένο και πολύ προχωρημένο. Κάθε επίπεδο αντιστοιχεί σε συγκεκριμένα παραδείγματα γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων, που βοηθούν εκπαιδευτικούς και φορείς κατάρτισης να σχεδιάσουν προγράμματα με κλιμάκωση και πρόοδο. Το DigComp 3.0 ενσωματώνει συστηματικά την ψηφιακή ικανότητα στην τεχνητή νοημοσύνη, την ασφάλεια, τα ψηφιακά δικαιώματα, την ευζωία και τη βιωσιμότητα, αντανακλώντας τις τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις μετά το 2022.
Σημαντικό στοιχείο για την κοινότητα του ανοιχτού λογισμικού είναι ότι το DigComp 3.0 διατίθεται και σε μορφή συνδεδεμένων ανοικτών δεδομένων. Αυτό επιτρέπει την ανάπτυξη εργαλείων, εφαρμογών και υπηρεσιών εκμάθησης και αξιολόγησης που μπορούν να ενσωματωθούν σε ανοιχτές πλατφόρμες, ενισχύοντας τον ρόλο του πλαισίου όχι μόνο ως θεωρητικού οδηγού αλλά ως ζωντανού εργαλείου.
Εφαρμογές του DigComp 3.0 σε όλες τις βαθμίδες της ελληνικής εκπαίδευσης
Για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, το DigComp 3.0 βοηθά στον σαφή ορισμό του τι σημαίνει «βασική ψηφιακή επάρκεια» για τα παιδιά. Τα μαθησιακά αποτελέσματα που προτείνει μπορούν να χρησιμοποιηθούν για δραστηριότητες που καλλιεργούν την ασφαλή πλοήγηση, την κατανόηση απλών αναζητήσεων, την υπεύθυνη χρήση συσκευών και τη σταδιακή εισαγωγή στην κριτική αξιολόγηση πληροφοριών, πάντα μέσα από παιδαγωγικά κατάλληλες και παιγνιώδεις προσεγγίσεις.
Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το πλαίσιο ενισχύει την ανάγκη για κριτική σκέψη, ικανότητα εντοπισμού παραπληροφόρησης, υπεύθυνη διαχείριση της ψηφιακής ταυτότητας, συνεργασία σε διαδικτυακά περιβάλλοντα και κατανόηση βασικών αρχών προγραμματισμού και τεχνητής νοημοσύνης. Οι έφηβοι χρησιμοποιούν καθημερινά ψηφιακά εργαλεία, αλλά το αν διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να προστατεύουν τα δικαιώματά τους, τα δεδομένα τους και την ευζωία τους δεν είναι δεδομένο. Το DigComp 3.0 προσφέρει σαφείς στόχους για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης.
Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, το DigComp 3.0 λειτουργεί ως κοινός παρονομαστής μεταξύ διαφορετικών γνωστικών αντικειμένων και επαγγελματικών ειδικοτήτων. Η έμφαση στην ανάλυση δεδομένων, στον υπολογιστικό τρόπο σκέψης, στη δημιουργία περιεχομένου και στη χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ευθυγραμμίζεται με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και της έρευνας. Μπορεί να αποτελέσει βάση για τον σχεδιασμό σύγχρονων εργαστηρίων Πληροφορικής και STEAM, αξιοποιώντας εργαλεία ανοιχτού κώδικα και ανοιχτά εκπαιδευτικά περιεχόμενα.
Ανοιχτό λογισμικό, κοινότητες και DigComp 3.0
Οι χρήστες και οι κοινότητες ανοιχτού λογισμικού στην Ελλάδα μπορούν να αξιοποιήσουν το DigComp 3.0 ως ένα ιδιαίτερα συμβατό και ευέλικτο πλαίσιο. Επειδή είναι τεχνολογικά ουδέτερο, δεν προϋποθέτει συγκεκριμένους προμηθευτές ή κλειστά οικοσυστήματα. Μπορεί να «κουμπώσει» σε οποιοδήποτε περιβάλλον βασίζεται σε εφαρμογές όπως Linux, LibreOffice, Moodle, BigBlueButton, Jupyter Notebooks ή άλλες πλατφόρμες ανοιχτού κώδικα.
Τα σαφή μαθησιακά αποτελέσματα διευκολύνουν τη δημιουργία επιμορφωτικού υλικού που είναι ταυτόχρονα εναρμονισμένο με ευρωπαϊκά πρότυπα και προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας. Επιπλέον, η ενσωμάτωση δεξιοτήτων σχετικών με την τεχνητή νοημοσύνη βοηθά τους χρήστες να κατανοούν και να αξιολογούν εργαλεία παραγωγικής ΤΝ που αναπτύσσονται στον χώρο του ανοιχτού κώδικα, με κριτήριο την ηθική χρήση, τη διαφάνεια και τον σεβασμό των δικαιωμάτων.
DigComp 3.0 και η ψηφιακή στρατηγική της Ελλάδας
Για την ελληνική Πολιτεία, το DigComp 3.0 μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο για την υλοποίηση της εθνικής ψηφιακής στρατηγικής στην εκπαίδευση και τη δια βίου μάθηση. Το πλαίσιο συνομιλεί άμεσα με τις ευρωπαϊκές πολιτικές της Ψηφιακής Δεκαετίας, την προστασία δεδομένων, τις ψηφιακές υπηρεσίες και την τεχνητή νοημοσύνη. Επιτρέπει την ανάπτυξη αναλυτικών προγραμμάτων, εργαλείων αξιολόγησης και προγραμμάτων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, που βασίζονται σε ξεκάθαρα, μετρήσιμα μαθησιακά αποτελέσματα.
Στο πεδίο της εκπαίδευσης ενηλίκων και της δια βίου μάθησης, το DigComp 3.0 μπορεί να υποστηρίξει δομές που αξιοποιούν ανοιχτά εργαλεία και πλατφόρμες, ενισχύοντας τη συμμετοχή ευάλωτων ομάδων, ανέργων και εργαζομένων που χρειάζονται αναβάθμιση δεξιοτήτων. Έτσι, το πλαίσιο δε μένει σε επίπεδο διακηρύξεων, αλλά συνδέεται άμεσα με την κοινωνική συνοχή, την απασχόληση και την ψηφιακή ένταξη.
Συμπέρασμα
Το DigComp 3.0 δεν είναι απλώς μια ακόμη ευρωπαϊκή αναφορά. Είναι ένα πρακτικό, τεχνολογικά ουδέτερο και πλήρως προσαρμόσιμο εργαλείο, ικανό να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας στην Ελλάδα. Για την κοινότητα του ανοιχτού λογισμικού, προσφέρει έναν φυσικό χώρο συνάντησης με την εκπαιδευτική πολιτική και τον σχεδιασμό μαθημάτων. Για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, ένα σαφές μονοπάτι ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων. Και για το σύνολο της κοινωνίας, μια στιβαρή βάση πάνω στην οποία μπορεί να οικοδομηθεί μια πραγματικά δημοκρατική, συμμετοχική και ανθρώπινη ψηφιακή μετάβαση.
—