Το European Organisation for Nuclear Research (CERN) αποτελεί εδώ και δεκαετίες σημείο αναφοράς για την ανοιχτή επιστήμη, τη διεθνή συνεργασία και την καινοτομία. Από τη δημιουργία του World Wide Web στις αρχές της δεκαετίας του 1990 έως τα σύγχρονα μεγαλεπήβολα ερευνητικά προγράμματα φυσικής υψηλών ενεργειών, ο οργανισμός έχει ενσωματώσει βαθιά στις αξίες του την ανοιχτότητα στη γνώση. Το 2023,το CERN έκανε ένα ακόμη αποφασιστικό βήμα: δημιούργησε το δικό της Open Source Programme Office (OSPO), με στόχο να συντονίσει τις πρωτοβουλίες ανοιχτού λογισμικού και να αποτελέσει τον κεντρικό κόμβο της στρατηγικής για την Ανοιχτή Επιστήμη.
Τον Σεπτέμβριο του 2025, δημοσιεύτηκε η πρώτη Ετήσια Έκθεση Ανοιχτής Επιστήμης, η οποία αποτυπώνει την υλοποίηση της νέας πολιτικής και αναδεικνύει πώς το ανοιχτό λογισμικό και το ανοιχτό υλικό λειτουργούν ως κρίσιμοι πυλώνες ενός πιο ανοιχτού και συνεργατικού ερευνητικού οικοσυστήματος.
Το Ανοιχτό Λογισμικό ως Θεμέλιο της Ανοιχτής Επιστήμης
Όπως σημειώνει η Anne Gentil-Beccot, Συντονίστρια Ανοιχτής Επιστήμης, η ανοιχτότητα δεν αποτελεί κάτι νέο για το CERN: είναι μέρος του DNA της. Το ανοιχτό λογισμικό ενσαρκώνει ακριβώς αυτό το πνεύμα συνεργασίας και συλλογικής επίλυσης προβλημάτων. Το OSPO δημιουργήθηκε για να οργανώσει καλύτερα τις υπάρχουσες προσπάθειες, να αναπτύξει κατευθυντήριες γραμμές και καλές πρακτικές, και να λειτουργήσει ως μαθησιακός και υποστηρικτικός πόλος τόσο εντός όσο και εκτός του οργανισμού.
Με εκπροσώπους από 10 διαφορετικά τμήματα, το OSPO έχει ήδη καταστεί σημείο αναφοράς, ενώ παράλληλα ενισχύει συνεργασίες με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, εταιρείες και νεοφυείς επιχειρήσεις. Μία από τις επόμενες σημαντικές του πρωτοβουλίες είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου καταλόγου λογισμικού, αντίστοιχου με τον επιτυχημένο κατάλογο ανοιχτού υλικού, που θα προβάλει λογισμικά έργα του CERN με δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης.
Ο Giacomo Tenaglia, Πρόεδρος του OSPO, επισημαίνει ότι ο στόχος τους δεν είναι η δημιουργία μιας νέας κοινότητας αλλά η ενδυνάμωση της ήδη υπάρχουσας. Το CERN διαθέτει πλήθος ερευνητών και μηχανικών που συμβάλλουν ενεργά σε έργα ανοιχτού λογισμικού. Η νέα στρατηγική αποσκοπεί στη συστηματοποίηση, στην αναγνώριση και στη μεγιστοποίηση αυτών των συνεισφορών.
Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και η συνεργασία με το Software Heritage (από τον Ιανουάριο 2025), όπου επιχειρείται –μέσω ανάλυσης των e-mail διευθύνσεων των εργαζομένων– να χαρτογραφηθεί η επίδραση των συνεισφορών της CERN στο παγκόσμιο οικοσύστημα ανοιχτού κώδικα. Η χαρτογράφηση αυτή θα επιτρέψει μια πιο τεκμηριωμένη κατανόηση της πραγματικής αξίας που παράγει η κοινότητα της CERN.
Επιπλέον, η πρόσφατη συμφωνία με το γερμανικό ZenDis και η συνεργασία με τη Sovereign Tech Agency ενισχύουν τον διεθνή διάλογο για την ψηφιακή κυριαρχία και την αξιοποίηση ανοιχτού λογισμικού από δημόσιους οργανισμούς. Η συμμετοχή του CERN σε εργαστήρια και εκδηλώσεις όπως το Open Source Strategy Workshop επιβεβαιώνει τον στρατηγικό χαρακτήρα αυτών των συνεργασιών.
Η εφαρμογή μιας πολιτικής ανοιχτής επιστήμης σε έναν δημόσιο αλλά ταυτόχρονα τεχνολογικά πρωτοποριακό οργανισμό δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Όπως επισημαίνει ο Micha Moskovic, μέλος της ομάδας Ανοιχτής Επιστήμης, υπάρχει μια εγγενής «ένταση ανάμεσα στη διατήρηση και το μοίρασμα» της γνώσης. Το CERN διαθέτει και το Knowledge Transfer Group, που έχει ρόλο στη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου των τεχνολογιών της – και γι’ αυτό συμμετέχει και αυτή στο OSPO ώστε να επιτυγχάνεται πάντα η κατάλληλη ισορροπία.
Το πρώτο αυτό report λειτουργεί ως πυξίδα για την επόμενη διετία. Το CERN σχεδιάζει πλέον συγκεκριμένα πλάνα υλοποίησης για την επιτάχυνση της υιοθέτησης της πολιτικής Ανοιχτής Επιστήμης. Το μήνυμα της Anne Gentil-Beccot είναι καθαρό: καμία πρόοδος δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ενεργή συμμετοχή της κοινότητας.
Η δημιουργία ενός δυνατού, διασυνδεδεμένου και συνεργατικού οικοσυστήματος δεν αποτελεί μόνο στόχο της CERN – αποτελεί προϋπόθεση για να συνεχίσει να παράγει νέα γνώση που ωφελεί την ανθρωπότητα στο σύνολό της.
Πηγή άρθρου: https://interoperable-europe.ec.europa.eu/